ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΖΩΗ

Του Μόσχου Εμμ. Λαγκουβάρδου


"Εγώ που έχτισα την Αλικαρνασσό,
μέσα σε δύο μέρες
δεν υπάρχω."
(Επίγραμμα στον τάφο του Σαρδανάπαλου
τελευταίου βασιλιά της Ασσυρίας)

Η προσωπική μας στάση στη ζωή και στον κόσμο απορρέει απ' τη φιλοσοφίας μας, από αυτό που πιστεύουμε, ότι είναι η ζωή και ο κόσμος. Ο κόσμος είναι δημιούργημα του Θεού, ενός Σοφού, Πανάγαθου και Παντοδύναμου Όντος ή δεν είναι δημιούργημα του Θεού και ο άνθρωπος δεν λογοδοτεί πουθενά, ακόμα κι όταν καταστρέφει τη γη; Τί είναι ο άνθρωπος; Έχει ελπίδα να επιβιώσει μετά θάνατον ή όχι; Η σκέψη πώς ο θάνατος είναι οριστική και αμετάκλητη εξαφάνιση μας γεμίζει απελπισία. Μόνο το παράδειγμα του Σωκράτη δασώζει ένα κατάλοιπο προσωπικής ελευθερίας και αξιοπρέπειας της ανθρώπινης ύπαρξης. Τι είναι ο Ιησούς; Είναι ο Θεάνθρωπος ή η πίστη αναρίθμητων ψυχών σ' Αυτόν είναι μάταιη;

Τι είναι η ζωή; Τίνος είναι η ζωή του ανθρώπου; Ανήκει η ζωή του ανθρώπου στο Θεό ή ανήκει στον ίδιο τον άνθρωπο; Μόνοι μας γεννηθήκαμε; Εμείς δώσαμε τη ζωή στον εαυτό μας; Ο άνθρωπος, ισχυρίζονται οι εξελικτικιστές, δεν είναι θεϊκή δημιουργία, αλλά φυσική. Δεν είναι η «φυσική δημιουργία» του Θεού; Δεν ανήκει η ζωή μας στο Θεό; Δεν τη δεχόμαστε με ευγνωμοσύνη, ευχαριστώντας για το καθετί; Είναι αυτά ερωτήματα, στα οποία αξίζει να δώσουμε μια απάντηση ιδίως όλοι εμείς που βρισκόμαστε στην ηλικία της αρτηριοσκλήρυνσης και της χάρη σ' αυτήν απελευθέρωσης από τη σκλαβιά των ενστίκτων; Η στάση μας γενικά απέναντι στα μυστήρια του κόσμου, της ζωής, του ανθρώπου και ιδίως στο μυστήριο του Θεού, δεν μπορεί να είναι άλλη εκτός από την πίστη και τον αγνωστικισμό. Μπορείς να πεις για το Θεό «Πιστεύω ότι υπάρχει» ή «Δεν ξέρω». Δεν μπορείς να πεις «Ξέρω ότι δεν υπάρχει». Το ανθρώπινο είδος από τότε που υπάρχει, λαμβάνει γνώση του φαινομένου του θανάτου. Όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι πεθαίνουμε.

Οι φιλόσοφοι κι αυτοί που τους αρέσει να ζουν φιλοσοφημένα, προσπαθούν να διατηρούν αδιάλειπτη μνήμα θανάτου. Επινοούν διαφόρους μεθόδους για να μην ξεχνούν το θάνατο. Η μνήμη θανάτου είναι ο σοφός διδάσκαλος για τις ματαιότητες της γης.

Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καίσαρ, είχε μάθει στον ψιττακό του (παπαγάλο), να επαναλαμβάνει: Καίσαρ, μέμνησο θνητός ει» - «Καίσαρ, να θυμάσαι ότι θα πεθάνεις». Πώς ο άνθρωπος δε «μαθαίνει» να μην επιθυμεί την επιβίωση; Όταν κάτι δε χρησιμοποιείται, ατροφεί. Αν η προσαρμογή ισχύει και για τη συμπεριφορά, διερωτάται κανείς πώς ο άνθρωπος δεν προσαρμόστηκε στον αδυσώπητο νόμο του θανάτου; Πώς αναζωπυρώνεται μέσα σε κάθε άνθρωπο ο πόθος της επιβίωσης, ενώ η ανθρωπότητα εμπλουτίζεται αδιαλείπτως με την εμπειρία του θανάτου; Η πνευματική ουσία, το πρόσωπο του ανθρώπου, επιβιώνει πέραν του θανάτου. Αυτό πιστεύουμε κι αυτό συμπεραίνουμε από διάφορες ενδείξεις. Ακόμα και η θεωρία της εξελίξεως συνάδει προς την πίστη μας αυτή.

Κατά τη συνθετική θεωρία της εξελίξεως, η οποία γίνεται σήμερα δεκτή από την Επιστήμη, ο πόθος της επιβίωσης δεν θα υπήρχε, θα είχε ατροφήσει και εξαφανισθεί, αν ο άνθρωπος δε «γνώριζε» ενδόμυχα, πώς η ζωή επιβιώνει μετά θάνατον. Αυτός είναι ο λόγος που η λαχτάρα για τη ζωή δεν εξαλείφεται, αλλά παραμένει βαθιά ριζωμένη μέσα μας. «Δε θα ήθελα», λέει ο Γκαίτε, «να στερηθώ την ευτυχία που μου δίνει η πίστη σε μια μελλοντική ζωή, και μάλιστα θα έλεγα μαζί με το Λαυρέντιο των Μεδίκων, ότι εκείνοι που δεν ελπίζουν σε μια άλλη ζωή είναι ήδη νεκροί σ' αυτήν. Η σκέψη του θανάτου με αφήνει σε πλήρη γαλήνη, διότι πιστεύω ακλόνητα ότι το πνεύμα μας έχει μια ουσία απολύτως άφθαρτη. Εξακολουθεί να υφίσταται από αιωνιότητα σε αιωνιότητα. Μοιάζει με τον ήλιο που αφανίζεται μόνο από τα θνητά μας μάτια. Στην πραγματικότητα δεν αφανίζεται, γιατί εξακολουθεί να ακτινοβολεί.» (Μάξ, Σέλλερ, Θάνατος και μετά θάνατον ζωή, μετάφραση Κ. Παπαγιώργη, Εκδ. Καστανιώτη).